Cắt cảnh và chuyển cảnh – Căn bản dựng phim

Nếu ví người dựng phim là một vị thần. Thì những “nhát cắt” trong dựng phim chính là phép màu của họ.

Nói như lời trích dẫn phía trên cũng không ngoa, vì những “nhát cắt” của người dựng phim thật sự rất ảo diệu và đóng vai trò vô cùng quan trọng cho thành công của bộ phim đó. Tuy nhiên nếu muốn trở thành người dựng phim chân chính, mong bạn đừng bao giờ có lối suy nghĩ “biểu diễn” kỹ thuật dựng phim của mình bằng những cú cắt dựng “ấn tượng một cách lộ liễu”, những chú chuyển cảnh “pặc pặc” cứ như đập vào mắt người xem (trừ khi những “cú đập pặc pặc” đó là do có ý đồ nghệ thuật rõ ràng).

Thật vậy, tài năng của người dựng phim được đánh giá cao nếu những nhát cắt của họ gần như trở nên vô hình trong mắt khán giả, khiến khán giả khi xem từ cảnh phim này chuyển sang cảnh phim khác mà vẫn cảm thấy tự nhiên, thoải mái và không hề chú tâm rằng cú cắt cảnh đó đã xảy ra lúc nào nữa. Họ không cần xem những nhát cắt, cái mà họ cần xem là diễn biến liên tục và hấp dẫn của bộ phim.

Trong vai trò là người xem phim, có thể bạn đã từng được xem qua hầu hết tất cả những kỹ thuật dựng phim rồi nhưng vẫn tưởng chừng như mình không biết đến chúng (điều này cũng là bình thường và hoàn toàn chấp nhận được, vì người dựng phim đã cố gắng làm cho những cú cắt dựng đó trở nên “vô hình” trong mắt bạn mà ).

Còn nếu bạn đang ở vai trò là người dựng phim (hoặc đang muốn trở thành một chuyên gia dựng phim) thì bắt buộc phải nằm lòng những phương pháp cắt cảnh và chuyển cảnh căn bản được nêu ra dưới đây (xin phép nhắc lại rằng đây chỉ là những phương pháp căn bản nhất, và tất nhiên là người dựng phim còn có một – ngàn – lẻ – một cách cắt cảnh và chuyển cảnh khác nữa, tùy vào ngôn ngữ hình ảnh muốn thể hiện mà lựa chọn hoặc sáng tạo ra thêm phương pháp nào cho phù hợp nhất)

Phương pháp cắt cảnh cơ bản:

Cutting on action : cắt giữa hành động (cắt cảnh ngay trong lúc hành động – chuyển động đang diễn ra)
Cut away : Cắt sang một cảnh khác chèn vào, và sau đó trở lại cảnh trước.
Cross cut : Cắt cảnh qua lại giữa các địa điểm khác nhau (Ví dụ: cảnh 2 người đang gọi điện thoại cho nhau)
Jump cut : Cắt nhảy (vẫn giữ nguyên chủ thể trong khung hình nhưng cắt cảnh “nhảy cóc”, không giữ tính liên tục và tuần tự của thời gian)
Match cut : Cắt qua lại giữa các cảnh ở không gian và thời gian khác nhau nhưng có mối liên hệ với nhau về “ngôn ngữ hình ảnh” (nội dung hình ảnh có mối liên hệ tương đồng với nhau)

Phương pháp chuyển cảnh cơ bản:

Fade in/out : mờ dần để kết thúc cảnh trước rồi chuyển sang sáng dần để bắt đầu cảnh sau
Dissolve : chồng mờ (mờ dần cảnh trước, cùng lúc đó sáng dần cảnh sau, 2 cảnh trước và sau chồng lên nhau)
Smash cut : đột ngột cắt chuyển sang cảnh khác, thường là cảnh sau có tính đối lập hoặc ẩn dụ cho cảnh trước đó (Ví dụ 1: cảnh quay trong 1 quán bar cực kỳ chật chội ồn ào bổng cắt chuyển đột ngột sang cảnh 1 cánh đồng bao la yên bình tĩnh lặng, Ví dụ 2: gã sát thủ vung kiếm chém xuống, trước khi khán giả thấy cảnh thanh kiếm chém vào người nạn nhân thì đột ngột cắt chuyển sang cảnh cận 1 người đang cắt đứt đôi bó rau, nhằm ẩn dụ thay cho hình ảnh của cảnh trước)
Iris : đây là một cách chuyển cảnh theo kiểu cũ, ta thấy 1 vòng tròn xuất hiện trên màn ảnh và vòng tròn co lại để chuyển sang cảnh khác (hiện nay thường không còn áp dụng cách chuyển cảnh này trong dựng phim nữa)
Wipes : hiệu ứng cuộn từ cạnh này sang cạnh khác của màn hình để chuyển cảnh (đây cũng là một cách chuyển cảnh đã cũ và thường không còn được áp dụng trong dựng phim)
Invisible cuts : cái tên đã nói lên ý nghĩa của nó ???? , chuyển cảnh như thế nào để người xem không nhận ra vừa có cú chuyển cảnh (Ví dụ: cách thường thấy là lợi dụng cảnh 1 chiếc xe chạy ngang màn hình để chuyển sang cảnh khác, hoặc camera zoom in lại sát 1 vật cho đến khi màn hình trở nên tối đen rồi “âm thầm” chuyển sang cảnh khác)
L-cut : cảnh đã chuyển sang một cảnh khác nhưng phần âm thanh của cảnh trước đó vẫn còn “lấn sang” cảnh sau
J-cut : ta nghe được phần âm thanh của cảnh kế tiếp trước khi chuyển cảnh

Hãy xem ví dụ của những phương pháp cắt cảnh và chuyển cảnh vừa nêu trên 

Reg – sưu tầm